Trzecia odsłona pakietu Slim VAT, podobnie jak poprzednie, wprowadza istotne zmiany w rozliczeniach z fiskusem. Nie sprawiają, że VAT stał się slim, ale spotka się z nimi wielu podatników i często okażą się dla nich ułatwieniem. Przedsiębiorcy wreszcie doczekali końca niektórych przestarzałych rozwiązań. Przygotowaliśmy dla Was krótkie omówienie najważniejszych zmian.

1. Usprawnienie rozliczania WNT

Od 1 lipca zniesiono obowiązek posiadania faktur przy rozliczaniu WNT – faktury nie są warunkiem odliczenia podatku naliczonego przy WNT

Dotychczas prawo do odliczenia VAT z tytułu WNT przysługiwało, zgodnie z art. 86 ust. 10b pkt 2, m. in. pod warunkiem otrzymania przez podatnika faktury dokumentującej transakcję w ciągu 3 miesięcy od końca miesiąca, w którym w stosunku do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy. Jeżeli 3-miesięcznego terminu nie dotrzymano, podatnicy zmuszeni byli pomniejszyć podatek naliczony w rozliczeniu za okres, w którym upłynął ten termin. Natomiast, gdy fakturę otrzymano w terminie późniejszym, ponownie nabywano prawo do odliczenia. Jak stwierdził TSUE w polskiej sprawie C-895/19 z 2021 r., rozwiązanie to było niezgodne z art. 167 i 178 Dyrektywy VAT, zgodnie z którą prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu WNT przysługuje zasadniczo w okresie rozliczeniowym, w którym podatnik zadeklarował podatek należny z tytułu WNT.

Wskutek tego od 1 lipca 2023 r. z art. 86 ustawy o VAT usunięto ust. 10g i ust. 10h – faktura nie będzie formalnym warunkiem odliczenia VAT, a podatek naliczony i należny z tytułu WNT będą rozliczane dokładnie w tym samym okresie rozliczeniowym – pod warunkiem uwzględnienia kwoty podatku należnego od danej transakcji w deklaracji podatkowej, w której podatnik jest obowiązany rozliczyć podatek.

Oznacza to wielką ulgę – zbędne jest monitorowanie ubiegu terminu 3 miesięcy na otrzymanie faktury.

Istotne jest pamiętanie o przepisach przejściowych – jeżeli 3-miesięczny termin upłynie po dniu 30 czerwca br., zgodnie z art. 19 ustawy o Slim VAT stosuje się nowe przepisy. Natomiast, gdy upłynął już 3-miesięczny termin i podatnik obniżył podatek naliczony a fakturę otrzyma po 30 czerwca, upoważniony jest do powiększenia podatku naliczonego w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym uwzględniono kwotę podatku należnego z tytułu tego nabycia.

2. Sprecyzowanie zasad korygowania WDT

Od 1 lipca WDT koryguje się w rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu dostawy

Do 30 czerwca, jeżeli przed upływem terminu do złożenia deklaracji za dany okres rozliczeniowy podatnik nie posiadał dowodów określonych w art. 42 ustawy o VAT – potwierdzających, że towary będące przedmiotem WDT zostały wywiezione z Polski i dostarczone do nabywcy na terytorium innego państwa UE –  obowiązany był wykazać taką transakcję jako dostawę krajową, stosując właściwą stawkę.

Dostawę wykazywano w ewidencji za kolejny po następnym okresie rozliczeniowym okres rozliczeniowy, jeżeli przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatnik za ten kolejny po następnym okresie rozliczeniowym okres rozliczeniowy nie posiadał dowodów na dostarczenie towarów nabywcy. Późniejsze otrzymanie dokumentów potwierdzających dokonanie WDT uprawniało do skorygowania rozliczenia za okres, w którym dostawa została dokonana i zastosowania stawki 0% VAT.

Dokonanie dostawy towarów nie jest jednak tym samym co moment powstania obowiązku podatkowego. Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT dokonanie dostawy to przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, a w przypadku WDT chwila dokonania dostawy towarów nie zawsze pokrywa się z momentem powstania obowiązku podatkowego – obowiązek podatkowy przy WDT powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towarów.

Sprawiało to, że miały miejsce sytuacje, w których obowiązek podatkowy powstawał w okresie rozliczeniowym po okresie dokonania dostawy – fakturę dokumentującą WDT wystawiano np. w miesiącu po miesiącu dostawy albo nie wystawiono jej do 15. dnia tego miesiąca.

W związku z tym od 1 lipca 2023 r. nastąpiła zmiana brzmienia art. 42 ust. 12a ustawy o VAT – słowa „w którym dostawa ta została dokonana” zastąpiono „w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu dokonania przez niego tej dostawy”.

Podsumowując – w razie otrzymania dokumentów z opóźnieniem, transakcja wykazywana jest w dacie powstania obowiązku podatkowego, a nie, jak uprzednio, w dacie dokonania dostawy.

W myśl przepisów przejściowych, po 1 lipca każdą wykazywaną WDT deklaruje się zgodnie z nowymi zasadami, niezależnie od tego, czy faktyczna dostawa miała miejsce przed czy po nowelizacji.

3. Mali podatnicy

Od 1 lipca 2023 r. limit uprawniający do posiadania statusu małego podatnika wynosi 2 mln euro brutto

Uprzednio obowiązujący limit sprzedaży brutto w roku obrotowym wynosił 1,2 mln euro. Ustawą rozszerzono tym samym krąg podatników mogących deklarować VAT kwartalnie i stosujących metodę kasową.

Dla wielu podatników to potencjalnie bardzo korzystna zmiana. W przypadku metody kasowej obowiązek podatkowy nie jest ustalany na zasadach ogólnych, lecz zgodnie z art. 21 ustawy o VAT, m. in. powstaje z dniem otrzymania całości lub części zapłaty w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz czynnego podatnika VAT. Uzależnienie zapłaty podatku od chwili otrzymania środków pozwalających uregulować zobowiązanie podatkowe może być dla podatnika bardzo korzystne – poprawiać jego płynność finansową i być zabezpieczeniem przed nieuczciwymi kontrahentami.

Podobnie jak przed 1 lipca, z kwartalnego składania plików JPK_VAT nie skorzystają podatnicy stosujący procedurę uproszczoną w imporcie, dostawcy towarów i usług wrażliwych, podatnicy czynni przez pierwsze 12 miesięcy po rejestracji czy podatnicy wbrew obowiązkowi niezapewniający zapłaty za pomocą instrumentów płatniczych.

4. Mechanizm podzielonej płatności i odpowiedzialność solidarna

Od 1 lipca sankcji przy MPP w postaci odpowiedzialności solidarnej wraz z dostawcą za nierozliczony przez niego VAT oraz podwyższonych odsetek od zaległości nie stosuje się, gdy kwota odpowiadająca kwocie podatku wynikającej z otrzymanej faktury zostanie zapłacona z zastosowaniem MPP przez podatnika innego niż wskazany na fakturze.

Dotychczasowe rozwiązanie było zdecydowanie przestarzałe – nie brało pod uwagę interesów potencjalnych faktorantów i faktorów – stosowanie MPP w przypadku np. umów faktoringu było kłopotliwe. W obecnym brzmieniu art. 108a ustawa zapewnia możliwość korzystania z umowy faktoringu (np. faktoringu odwróconego, kiedy faktura wystawiona przez dostawcę lub usługodawcę opłacana jest nie przez nabywcę, lecz przez faktora) w przypadku zapłaty MPP.

Dodatkowo, rozszerzono katalog wyłączeń odpowiedzialności osób trzecich w przypadku omyłkowych wpłat na rachunek VAT.

Odpowiedzialność solidarną wyłączono także w przypadku, gdy podatnik, który omyłkowo otrzymał wpłatę na rachunek VAT dokonał płatności na rachunek VAT podatnika wskazanego w umowie o nabyciu wierzytelność zawartej z dostawcą lub nabywcą – w wysokości otrzymanej na rachunek VAT. W praktyce najpewniej będzie to najczęściej oznaczać uwolnienie od odpowiedzialności solidarnej poprzedniego faktora z nowym przy zmianie faktora. W przypadku zmiany faktora, w okresie pomiędzy zawarciem porozumienia o cesji a powiadomieniem o tym wierzyciela, wierzytelności często regulowane były na rachunek pierwotnego faktora, co powodowało powstanie odpowiedzialności solidarnej pierwszego faktora z nowym. W celu zwolnienia się z odpowiedzialności konieczna była zapłata środków netto na rachunek nowego faktora, a środków VAT na rachunek VAT dostawcy lub usługodawcy, aby ten następnie przekazał je na rachunek nowego faktora.

Innymi słowy, obecnie poprzedni faktor uwalnia się od odpowiedzialności z tytułu MPP poprzez przekazanie kwot VAT bezpośrednio na rachunek VAT nowego faktora – dostawca lub usługodawca nie jest angażowany w ten proces.

5. Rachunek VAT

Rozszerzono katalog możliwości wydatkowania środków z rachunku VAT

Podatnicy zyskali prawo do przekazywania środków z rachunku VAT na rachunek VAT przedstawiciela Grupy VAT w celu zapłaty podatku należnego.

Zwiększono także możliwości regulowania zobowiązań podatkowych ze środków na rachunku VAT – zgromadzone środki można przeznaczyć na zapłatę kolejnych podatków i opłat, m. in. podatku od wydobycia niektórych kopalin, podatku od sprzedaży detalicznej, opłaty cukrowej, tzw. opłaty od „małpek” czy podatku tonażowego.

6. Nowe zasady ustalania sankcji – dodatkowych zobowiązań w VAT

Dotychczasowa regulacja była niezgodna z prawem UE – miała arbitralny charakter, stosowano ją automatycznie, bez względu na stopień zawinienia podatnika. Prowadziło to często do niesprawiedliwego karania uczestników obrotu.

Nowe brzmienie art. 112b ustawy o VAT ma umożliwić sprawiedliwe traktowanie podatników. Na organy podatkowe nałożono obowiązek brania pod uwagę charakteru i wagi naruszenia prawa. Sankcje nakładane są w wysokości „do 30%”, „do 20%” albo „do 15%”, a nie w stałych, „sztywnych” stawkach (przed nowelizacją istniały stawki 30% i 20%). Ustalając dodatkowe zobowiązanie organy podatkowe muszą brać pod uwagę:

1)         okoliczności powstania nieprawidłowości;

2)         rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na podatniku obowiązku, które skutkowało powstaniem nieprawidłowości;

3)         rodzaj, stopień i częstotliwość stwierdzanych dotychczas nieprawidłowości dotyczących nieprzedawnionych zobowiązań w podatku;

4)         kwotę stwierdzonych nieprawidłowości, w tym kwotę zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwotę zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe;

5)         działania podjęte przez podatnika po stwierdzeniu nieprawidłowości w celu usunięcia skutków nieprawidłowości.

Kluczowej zmianie uległ również ustalający stawkę 100% art. 112c. Obecnie ma zastosowanie wyłącznie w przypadkach stwierdzenia, że nieprawidłowość była skutkiem celowego działania podatnika lub jego kontrahenta, o którym podatnik miał wiedzę. Do skorzystania z tego przepisu konieczne będzie więc udowodnienie winy podatnika – świadomego i celowego działania na szkodę fiskusa.

Ze zmiany podatnicy skorzystają z mocą wsteczną – do kontroli podatkowych, celno-skarbowych i postępowań podatkowych wszczętych i niezakończonych przed wejściem w życie nowelizacji stosuje się przepisy nowe.

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.